Υποκατάστατα γεύματος για απώλεια βάρους: Αποτελεσματικά ή επικίνδυνα;

Τι είναι τα υποκατάστατα γεύματος;

Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά. Τα υποκατάστατα γεύματος είναι προϊόντα – σκευάσματα τα οποία σε συγκεκριμένη δοσολογία αποδίδουν συγκεκριμένο αριθμό θερμίδων και θρεπτικών συστατικών. Όπως μαρτυρά και το όνομά τους υποκαθιστούν κάποιο/α γεύμα – γεύματα μέσα στη μέρα με σκοπό τη μείωση του βάρους.

Πώς «δουλεύουν» τα υποκατάστατα γεύματος;

Αντίθετα με όσα πιθανόν έχετε ακούσει ή διαβάσει ο τρόπος δράσης των υποκατάστατων γεύματος δεν οφείλεται σε κάποιο «μαγικό» συνδυασμό συστατικών. Οφείλεται καθαρά στη μεταβολή του ενεργειακού ισοζυγίου.

Τι εννοώ με αυτό;

Αντικαθιστώντας ένα γεύμα σας (π.χ. το πρωινό) με μία δόση ενός υποκατάστατου γεύματος μειώνετε τις συνολικές θερμίδες που καταναλώνετε ημερησίως. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ένα αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο και αρχικά μειώνεται το βάρος σας.

Μη σας ξεγελά όμως αυτό γιατί τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι!

Τη μείωση των θερμίδων αυτών και το αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο θα μπορούσατε να το επιτύχετε και χωρίς ένα υποκατάστατο γεύματος, κάνοντας απλά τις κατάλληλες επιλογές τροφίμων.

Για παράδειγμα, αν υποθέσουμε πως κάθε πρωί καταναλώνετε έναν καφέ μέτριο και μία σπανακόπιτα που προμηθεύεστε από το φούρνο. Στην περίπτωση οι θερμίδες που προσλαμβάνετε είναι περίπου 390.

Αν αντικαταστήσετε το πρωινό αυτό με μια δόση ενός υποκατάστατου γεύματος που περιέχει 220kcal τότε «γλιτώνετε» 170 θερμίδες. Το ίδιο ακριβώς όμως θα συνέβαινε αν αντικαθιστούστατε τον μέτριο καφέ και τη σπανακόπιτα με ένα κεσεδάκι γιαούρτι χαμηλών λιπαρών (2%), ένα μήλο και μία κουταλιά του γλυκού μέλι, για παράδειγμα. Και στην περίπτωση αυτή οι θερμίδες του πρωινού θα ήταν 220kcal και θα «γλιτώνατε» 170 θερμίδες που θα οδηγούσαν σε αντίστοιχη μείωση βάρους.

Συμπέρασμα 1ο: Η μείωση θερμίδων είναι αυτή που οδηγεί σε απώλεια βάρους και όχι το υποκατάστατο γεύματος. Η μείωση μπορεί κάλλιστα να επιτευχθεί με την επιλογή κατάλληλων τροφίμων.

 

Η διατροφή όμως δεν είναι μόνο θερμίδες…

Ένα υγιεινό και ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής δε βασίζεται μόνο στις θερμίδες και το ενεργειακό ισοζύγιο. Στόχος ενός διατροφικού πλάνου δεν είναι μόνο η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών (θερμίδες) αλλά και η θρέψη, η κάλυψη δηλαδή όλων των θρεπτικών συστατικών που χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός.

Ο κάθε οργανισμός ωστόσο είναι διαφορετικός, άρα διαφορετικές είναι και οι ανάγκες του. Έτσι, γίνεται κατανοητό πώς όπως ένα συγκεκριμένο πρωινό δεν είναι κατάλληλο για όλους έτσι και ένα οποιοδήποτε σκεύασμα δεν είναι κατάλληλο για όλους.

Μία διατροφική παρέμβαση με γνώμονα μόνο τις θερμίδες είναι κατ’ ελάχιστον επικίνδυνη τακτική. Μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις θρεπτικών συστατικών και να επηρεάσει αρνητικά την κατάσταση της υγείας σας.

«Μα τα υποκατάστατα γεύματος δεν έχουν όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά;»

Η απάντηση είναι «όχι ακριβώς»! Κανένα προϊόν με πρόσθετα θρεπτικά συστατικά δεν μπορεί να αντικαταστήσει ένα τρόφιμο και ο λόγος βρίσκεται στη λεγόμενη «συνεργηστική δράση». Αυτό σημαίνει πως τα διαφορετικά συστατικά ενός τροφίμου «συνεργάζονται» μεταξύ τους για να ωφελήσουν την υγεία μας, πράγμα που δε συμβαίνει στο εσωτερικό ενός σκευάσματος.

Για το λόγο αυτό, η κατανάλωση τροφίμων όσο το δυνατόν πιο κοντά στη φυσική τους μορφή είναι μακράν ο αποτελεσματικότερος τρόπος για τη βελτίωση της υγείας.

Συμπέρασμα 2ο: Η διατροφή δεν είναι μόνο θερμίδες. Απαιτείται εξατομικευμένη προσέγγιση για επάρκεια θερμίδων αλλά και θρεπτικών συστατικών βάση των ατομικών σας αναγκών.

Σίγουρα θέλετε κάτι τέτοιο;

Αν παρ’ όλα αυτά επιλέξετε την οδό των υποκατάστατων γεύματος τότε αρχικά, πιθανόν να μειώσετε το βάρος σας. Όμως:

• Θα είστε αυτο-αποτελεσματικοί;
• Θα έχετε μάθει να διαχειρίζεστε τη διατροφικής σας καθημερινότητα;
• Θα γνωρίζετε ποιο είναι το μέγεθος της μερίδας που σας αναλογεί;
• Θα έχετε τη γνώση να επιλέξετε τα κατάλληλα τρόφιμα, στην κατάλληλη ποσότητα και στο σωστό συνδυασμό;
• Θα μπορείτε να διατηρήσετε μακροπρόθεσμα τα αποτελέσματα της προσπάθειάς σας;

Θα σας απογοητεύσω καθώς η απάντηση είναι «όχι»!

Η χρήση υποκατάστατων διατροφής με σκοπό τη μείωση του βάρους δε σας προσφέρει καμία διατροφική εκπαίδευση.

Ως εκ τούτου, η όποια απώλεια βάρους είναι παροδική και η ανάκτηση του βάρους βέβαιη.

Ποια είναι η λύση;

Τα αποτελέσματα μελετών φανερώνουν πώς η λύση για οριστική απώλεια βάρους βρίσκεται σε μία ισορροπημένη διατροφή. Μία ορθή διατροφική παρέμβαση οδηγεί σε μεγαλύτερη απώλεια βάρους συνολικά αλλά και διατήρηση του αποτελέσματος για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Επιπλέον, πέραν της απώλειας βάρους ένα πρόγραμμα διατροφής μέσω διατροφικής εκπαίδευσης και συμβουλευτικής σας καθιστά ικανούς να διατηρείτε το αποτέλεσμα δίχως να εφαρμόζετε πάντα ένα πλάνο διατροφής ή να χρειάζεστε συνεχή παρακολούθηση από διαιτολόγο.

Μαθαίνετε λοιπόν να τρέφεστε σωστά, να καλύπτετε τις ανάγκες σας και να είστε αυτο-αποτελεσματικοί. Η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή αποτελεί μία δια βίου προσέγγιση. Αντί λοιπόν να σπαταλήσετε χρόνο, χρήματα και να θέσετε σε κίνδυνο την υγεία σας (όπως θα δούμε παρακάτω) επενδύστε σε ένα εξατομικευμένο πλάνο διατροφής και διατροφική εκπαίδευση.

Συμπέρασμα 3ο: Δίχως εξατομικευμένη διατροφή και διατροφική εκπαίδευση το όποιο αποτέλεσμα θα είναι παροδικό. Η ανάκτηση βάρους είναι βέβαιη και οι κίνδυνοι για την υγεία σας καραδοκούν.

Γνωρίζετε που εμπιστεύεστε την υγεία σας;

Αν η επανάκτηση του βάρους δεν είναι αρκετά αποτρεπτική μήπως πρέπει να σκεφτείτε τους κινδύνους για την υγεία σας;

Ο σχεδιασμός ενός διαιτολογίου δεν είναι απλή υπόθεση. Απαιτεί γνώσεις και επιστημονική κατάρτιση.

Πριν την κατάρτιση ενός προγράμματος διατροφής προηγούνται:

• η λήψη ιατρικού ιστορικού,
• φαρμακευτικού και διαιτολογικού ιστορικού,
• η αξιολόγηση βιοχημικών δεικτών,
• η ανάλυση σύστασης σώματος,
• η διερεύνηση του τρόπου ζωής
• των προτιμήσεών κ.α

Έτσι, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω ένας διαιτολόγος – διατροφολόγος είναι σε θέση να καταρτίσει το κατάλληλο πρόγραμμα διατροφής για εσάς με στόχο όχι μόνο τη διαχείριση βάρους, αλλά και τη θρέψη και τη διασφάλιση της υγείας σας. Ο μόνος αρμόδιος για την παραπάνω διαδικασία είναι ένας πτυχιούχος διαιτολόγος – διατροφολόγος.

Ο «σύμβουλος διατροφής» θα προσπαθήσει να σας πουλήσει ένα υποκατάστατο γεύματος αγνοώντας όλα τα παραπάνω! Μην εμπιστεύεστε λοιπόν το πολυτιμότερο αγαθό – την υγεία σε οποιαδήποτε.

Συμπέρασμα 4o: Πριν αφήσετε την υγεία σας στα χέρια κάποιου ζητήστε το πτυχίο του και την άδεια ασκήσεως του επαγγέλματός του. Οι λέξεις «σύμβουλος», «coach», «βεβαίωση», «σεμινάριο» κ.α θα πρέπει να σας βάζουν σε υποψίες.

«Φυτικό» δε σημαίνει και «ακίνδυνο»…

Ναι, σωστά διαβάσατε, το γεγονός πώς ένα σκεύασμα – υποκατάστατο διατροφής χαρακτηρίζεται ως «φυτικό» αυτό δε σημαίνει πως είναι ακίνδυνο.

Αποτελέσματα μελετών δείχνουν την ύπαρξη σχέσης μεταξύ «φυτικών» υποκατάστατων διατροφής και ηπατοτοξικότητας δηλαδή, τοξικής επίδρασης στο ήπαρ. Πιο συγκεκριμένα, η χρήση υποκατάστατων διατροφής για χρονικό διάστημα έντεκα μηνών έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση φλεγμονής στο ήπαρ (ηπατίτιδα).

Μάλιστα, μετά τη διακοπή χρήσης των υποκατάστατων αυτών και εφόσον οι βιοχημικοί δείκτες είχαν επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα η επανέναρξη χρήσης των υποκατάστατων οδήγησε ξανά σε φλεγμονή του ήπατος (ηπατίτιδα).

Συμπέρασμα 5o: Πολλά από τα υποκατάστατα γεύματος είναι επικίνδυνα για την υγεία σας. Μη σας ξεγελά ο χαρακτηρισμός «φυτικό». Πριν τη χρήση οποιουδήποτε ροφήματος, βοτάνου κ.α. συμβουλευτείτε το διαιτολόγο και το γιατρό σας.

Συμπέρασμα…

Η χρήση υποκατάστατων διατροφής δε φαίνεται αποτελεσματική για την απώλεια βάρους. Δε σας προσφέρει καμία διατροφική εκπαίδευση και οδηγεί σε ανάκτηση βάρους. Παράλληλα, τα υποκατάστατα γεύματος φαίνεται να εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία σας ενώ διακινούνται από μη ειδικούς, που στερούνται επιστημονικής κατάρτισης και ουδεμία σχέση έχουν με το χώρο της υγείας και της διατροφής.

Ελπίζω το συγκεκριμένο άρθρο να αποτελέσει τροφή για σκέψη…

 

Βιβλιογραφία:

Chen, G. C., Ramanathan, V. S., Law, D., Funchain, P., Chen, G. C., French, S., … & Pham, B. V. (2010). Acute liver injury induced by weight-loss herbal supplements. World journal of hepatology, 2(11), 410.

Elinav, E., Pinsker, G., Safadi, R., Pappo, O., Bromberg, M., Anis, E., … & Lev, B. (2007). Association between consumption of Herbalife® nutritional supplements and acute hepatotoxicity. Journal of hepatology, 47(4), 514-520.

Lowe, M. R., Butryn, M. L., Thomas, J. G., & Coletta, M. (2014). Meal replacements, reduced energy density eating, and weight loss maintenance in primary care patients: a randomized controlled trial. Obesity, 22(1), 94-100.

Schoepfer, A. M., Engel, A., Fattinger, K., Marbet, U. A., Criblez, D., Reichen, J., … & Oneta, C. M. (2007). Herbal does not mean innocuous: ten cases of severe hepatotoxicity associated with dietary supplements from Herbalife® products. Journal of hepatology, 47(4), 521-526.

Teschke, R., Frenzel, C., Schulze, J., Schwarzenboeck, A., & Eickhoff, A. (2013). Herbalife hepatotoxicity: Evaluation of cases with positive reexposure tests. World journal of hepatology, 5(7), 353.