Τσάι. Εσείς ρωτάτε, εμείς απαντάμε!

του Πάρη Παπαχρήστου& του Κωνσταντίνου Κούτσικα

Προετοιμασία τσαγιού

Πόσο πρέπει να βράζουμε το τσάι;

Για να προσλάβει κάποιος τις ευεργετικές ιδιότητες του τσαγιού συνίσταται να ακολουθούνται οι οδηγίες της συσκευασίας. Διαφορές υπάρχουν στο χρόνο παρασκευής μαύρου και πράσινου τσαγιού, αλλά και από ποικιλία σε ποικιλία. Γενικά, το μαύρο τσάι χρειάζεται από 2-6 λεπτά για να εκχυλισθεί, ενώ το πράσινο χρειάζεται μόνο 3. 

Ξεκινάτε πάντα με φρέσκο, κρύο νερό. Ιδίως όταν χρησιμοποιείτε βραστήρα, να βάζετε φρέσκο νερό κάθε φορά που βάζετε τσάι και να καθαρίζετε το βραστήρα, για να μην συγκεντρώνονται άλατα στις αντιστάσεις του. 
Στο μαύρο τσάι πρέπει το νερό να βράζει, ενώ στο πράσινο και άσπρο τσάι το νερό είναι έτοιμο πριν το βρασμό. Ειδικά στο μαύρο τσάι συνίσταται να ζεσταίνεται η τσαγιέρα ή το φλιτζάνι στο οποίο θα ετοιμαστεί.

Αλλάζει η προετοιμασία του τσαγιού εάν είναι χύμα ή φακελάκι;

Δεν αλλάζει κάτι στην προετοιμασία του τσαγιού, εάν χρησιμοποιούμε τσάι χύμα, φακελάκι ή φακελάκι πυραμίδα. Όταν χρησιμοποιείτε φακελάκι, πρέπει να το ανακινείτε ελαφρά πάνω – κάτω μέσα στο φλιτζάνι.

Θέλω να κάνω πιο δυνατό το τσάι

Αυξάνουμε την ποσότητα και όχι τον χρόνο παρασκευής, ώστε να μην επηρεάσουμε αρνητικά την θρεπτική του αξία. Οι αναγραφόμενες ποσότητες στις συσκευασίες είναι συνήθως για ένα φλιτζάνι 220-250 ml.

Θρεπτικά αξία

Πόσο πλούσιο σε φλαβονοειδή είναι το τσάι;

Τα αντιοξειδωτικά που βρίσκονται στο τσάι, εντάσσονται στην κατηγορία των φλαβονοειδών και ανήκουν σε μια οικογένεια φυσικών χημικών ουσιών που λέγονται πολυφαινόλες. Το φλιτζάνι περιέχει περίπου την τριπλάσια ποσότητα φλαβονοειδών σε σύγκριση με το χυμό πορτοκάλι, δηλαδή 150 mg ανά μερίδα (250 ml). Στο εξωτερικό, το τσάι αναδεικνύεται σε σημαντική πηγή φλαβονοειδών, προσφέροντας 74 mg από τα 134 mg φλαβονοειδών που προσλαμβάνει ημερησίως ο μέσος Αμερικάνος, ενώ παρέχει το 40% της ημερήσιας πρόσληψης φλαβονοειδών και 50% περίπου των πολυφαινολών των Αυστραλών. Γίνεται λοιπόν κατανοητό οτι το τσάι έχει θέση σε μία υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή.

Επηρεάζει ο χρόνος παρασκευής την περιεκτικότητα του σε φλαβονοειδή;

Τα φλαβονοειδή που περιέχει το τσάι αρχίζουν να απελευθερώνονται 2 λεπτά αφότου το τσάι έρθει σε επαφή με το βραστό νερό. Έτσι ένα ο χρόνος παρασκευής είναι σχετικά σύντομος, θα απελευθερωθούν λιγότερα από όσα εάν αφήσουμε όσο χρόνο συνίσταται το τσάι.  

Υπάρχει διαφορά στην περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή στο πράσινο και στο μαύρο τσάι;

Φλαβονοειδή υπάρχουν σε όλα τα είδη τσαγιού (μαύρο, πράσινο, ούλονγκ) επειδή προέρχονται από το ίδιο φυτό. Η διαφορετική ζύμωση που υποβάλλονται μετά τη συγκομιδή, διαφοροποιεί την περιεκτικότητα τους σε φλαβονοειδή.
Το μαύρο τσάι έχει υψηλότερη περιεκτικότητα σε σύνθετα φλαβονοειδή όπως η θειοφλαβίνη και θειορουβικίνη, ενώ το πράσινο είναι πλουσιότερο σε απλά φλαβονοειδή όπως οι κατεχίνες. Το τσάι (πράσινο και μαύρο) είναι πλούσιο σε φλαβονόλες, οι οποίες δεν επηρεάζονται από τη διαδικασία ζύμωσης. 

Γι’ αυτό συνιστάται η κατανάλωση και του πράσινου, αλλά και του μαύρου τσαγιού.

Βραστό ή κρύο τσάι;

Δεν επηρεάζεται η περιεκτικότητα του τσαγιού σε φλαβονοειδή εάν πίνεται κρύο ή ζεστό.  

Αλλάζει η περιεκτικότητα του σε φλαβονοειδή εάν προσθέσουμε στο τσάι γάλα ή ζάχαρη;

Δεν επηρεάζονται τα φλαβονοειδή του τσαγιού με την προσθήκη γλυκαντικών ουσιών, γάλακτος ή λεμονιού. Φυσικά προσθέτοντας αυτά προσθέτουμε θερμίδες και λιπαρά, γι’ αυτό προτιμάμε άπαχο ή ημιάπαχο γάλα και αποφεύγουμε τη ζάχαρη. 

Υγεία

Δίνει το τσάι ευεξία;

Η βελτίωση της διάθεσης σε αυτούς που καταναλώνουν τσάι, οφείλεται κυρίως σε δύο φυσικές ουσίες που περιέχει το τσάι: την καφεΐνη και τη θειανίνη, η οποία βοηθά στη λειτουργία του εγκεφάλου χωρίς να προκαλεί την εγρήγορση που δημιουργεί η καφεΐνη στον οργανισμό.

Μπορεί το τσάι να είναι σύμμαχος κατά των καρδιαγγειακών παθήσεων;

Μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες δείχνουν την ύπαρξη συσχέτισης ανάμεσα στην κατανάλωση τσαγιού και τη μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακών νόσων. Παρατηρήθηκε μείωση της χοληστερόλης και κυρίως της οξείδωσης των χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεϊνών (LDL), παρεμπόδιση της συσσώρευσης αιμοπεταλίων (αντιθρομβωτικός μηχανισμός) και τέλος μείωση της αρτηριακής πίεσης. Φυσικά, καμία τροφή από μόνη της δεν μπορεί να αποτρέψει ένα καρδιακό επεισόδιο, εάν δεν είναι μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής σε συνδυασμό με ένα υγιεινό τρόπο ζωής, χωρίς τσιγάρο, τακτική άσκηση και μέτρια κατανάλωση αλκοόλ.

Βοηθάει το τσάι στην απώλεια βάρους;

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν όντως, ότι μια συστηματική και ικανοποιητική κατανάλωση κατεχινών του τσαγιού, αυξάνει τις ενεργειακές δαπάνες, «καίει» τα αποθηκευμένα λίπη ενεργοποιώντας την καύση τους κατά τον μεταβολισμό τους (οξείδωση των λιπών), μεταβάλλει την κατανομή του λίπους (κατανομή/ σύσταση στο σώμα) και μειώνει το λιπώδη ιστό που εντοπίζεται στην περιοχή της κοιλιάς. Επιπρόσθετα, αποτελεί το ιδανικό αντικατάστατο θερμιδογόνων ροφημάτων, καθώς, αν δεν εμπλουτιστεί με ζάχαρη και γάλα, έχει μηδενική θερμιδική αξία.

Το τσάι κάνει καλό στην οδοντική υγεία;  

Το τσάι αποτελεί καλή πηγή φθορίου, που προστατεύει τα δόντια από την τερηδόνα και ενισχύει το σμάλτο των δοντιών. Οι τανίνες που περιέχονται στο τσάι είναι αποτελεσματικές στην πρόληψη και καταπολέμηση της τερηδόνας, εμποδίζοντας την ανάπτυξη του βακτηρίου S.mutants. Μαζί με τις τανίνες, οι κατεχίνες και άλλες φαινολικές ουσίες ενισχύουν την προστασία του σμάλτου από τα οξέα – ιδιαίτερα σε συνδυασμό με το φθόριο. Τα φλαβονοειδή επίσης αποτρέπουν την δημιουργία πέτρας από τα στοματικά βακτήρια. Η αντιμικροβιακή δράση του τσαγιού βοηθά και στην καταπολέμηση διαφόρων στοματικών λοιμώξεων που προκαλούν την κακοσμία του στόματος. Τέλος, ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ερευνών δείχνει ότι η κατανάλωση μαύρου και πράσινου τσαγιού συμβάλει στην πρόληψη του καρκίνου του στόματος.

Αντενδείξεις

Ποιοι πρέπει να προσέχουν την κατανάλωση του τσαγιού;

Δεν υπάρχουν γνωστές αντενδείξεις, αλλά βασιζόμενοι στις ενδεχόμενες φαρμακευτικές δράσεις των πολυφαινολών (π.χ. η ικανότητα τους να εμποδίζουν τη συσσώρευση των αιμοπεταλίων), το εκχύλισμα πράσινου τσαγιού θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή από ασθενείς με ιστορικό αιμόλυσης ή αιμοστατικών δυσλειτουργιών. Είναι πιθανώς προτιμότερο να διακοπεί η χρήση του 14 ημέρες πριν από οποιαδήποτε εγχείρηση, ακόμα και οδοντιατρική. Θεωρητικά, οι αιμορραγικές τάσεις μπορεί να επιδεινωθούν με αντιθρομβωτικά, ασπιρίνη και αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα. Επίσης ορισμένα άτομα είναι αλλεργικά στο πράσινο τσάι.

Δεν βλάπτει η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης; 

Η κατανάλωση καφεΐνης με μέτρο δεν θεωρείται βλαβερή. Μάλιστα σε μικρές ποσότητες βελτιώνει την πνευματική απόδοση και τη διάθεση. Ένα φλιτζάνι τσάι περιέχει περίπου τη μισή ποσότητα καφεΐνης από ένα φλιτζάνι καφέ φίλτρου. Οπότε, έξι φλιτζάνια τσάι παρέχουν μέχρι 300 mg καφεΐνη, μια μέση ποσότητα που αρκεί για να δημιουργήσει εγρήγορση χωρίς να προκαλεί διαταραχές στον ύπνο. Σε άτομα που δεν πίνουν ροφήματα με καφεΐνη σε συχνή βάση, η ποσότητα είναι μικρότερη.

Μήπως το τσάι εμποδίζει την απορρόφηση του σιδήρου;

Δεν υπάρχουν ενδείξεις έλλειψης σιδήρου σε υγιή άτομα που πίνουν τσάι και ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή με ποικιλία τροφών. Παρ’ όλα αυτά άτομα με χαμηλό σίδηρο, καθώς επίσης ομάδες με υψηλό κίνδυνο όπως γυναίκες που κυοφορούν, παιδιά και έφηβοι θα πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση τσαγιού με το φαγητό και να μην πίνουν τσάι μια πριν το γεύμα τους.

Διατροφή

Πως μπορεί να ενταχθεί στη διατροφή μας το τσάι;

Το τσάι αποτελεί ένα απολαυστικό ρόφημα, με πλούσια γεύση και μηδενική θερμιδική αξία, αποτελώντας πηγή πρόσληψης υγρών για τον οργανισμό. Η δίψα είναι ο πιο άμεσος μηχανισμός έλλειψης υγρών, όταν το σώμα αποβάλλει περισσότερο νερό απ’ ότι προσλαμβάνει, αποφεύγοντας την αφυδάτωση. Σύμφωνα με πληθυσμιακές έρευνες, οι Βρετανοί προσλαμβάνουν περίπου το 40% των υγρών που καταναλώνουν από το τσάι, πίνοντας κατά μέσο όρο τρία φλιτζάνια την ημέρα.

Πόσο τσάι πρέπει να καταναλώνουμε ώστε να απολαύσουμε τις ευεργετικές του ιδιότητες;

Επιδημιολογικές μελέτες αναφέρουν ότι 2-5 φλιτζάνια ημερησίως επαρκούν για την λήψη των θρεπτικών συστατικών του τσαγιού, παρόλο που δεν υπάρχει τελική άμεση συσχέτιση κατανάλωσης και αποτελεσμάτων. Αυτό που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι η κατανάλωση του να είναι στη διάρκεια της ημέρας και όχι σπασμωδικά στο πρωινό ή απογευματινό, και αυτό επειδή η περιεκτικότητα των αντιοξειδωτικών ουσιών στο πλάσμα θέλουμε να είναι όσο το δυνατόν υψηλή καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Μπορώ να καταναλώνω συμπληρώματα πράσινου τσαγιού;

Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι όσον αφορά οι ευεργετικές ιδιότητες του τσαγιού δεν πρόκειται για θεραπευτικές ιδιότητες σε συγκεκριμένες παθήσεις, αλλά για μια προληπτική δράση και μια υγιεινή ζωή. Επίσης δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα για την ασφάλεια των συμπληρωμάτων πράσινου τσαγιού, παρόλο που το πράσινο τσάι καταναλώνεται στην Κίνα για παραπάνω από 3000 χρόνια.

Συμπερασματικά

Περαιτέρω επιδημιολογικές μελέτες σε επιλεγμένες ομάδες πληθυσμού, αλλά και κλινικές μελέτες σε ασθενείς με καρκίνο είναι απαραίτητες για τη διερεύνηση της πιθανής αντικαρκινικής δράσης και πρόληψης άλλων ασθενειών, του πράσινου τσαγιού στον άνθρωπο.

Info: