Η διατροφή ως ασπίδα προστασίας από την άνοια

του Πάρη Παπαχρήστου

Η νόσος του Alzheimer αποτελεί το μεγαλύτερο κοινωνικό-οικονομικό πρόβλημα των ηλικιωμένων ατόμων στις ανεπτυγμένες κοινωνίες. Περίπου το 6-8% των ατόμων άνω των 65 ετών εμφανίζει τη νόσο του Alzheimer και τα ποσοστά συνεχώς αυξάνονται.

Τα παθολογικά αίτια της νόσου παρέμεναν άγνωστα μέχρι το 1907 που για πρώτη φορά περιγράφτηκε/ορίστηκε η άνοια. Αυτή η πάθηση χαρακτηρίζεται από πλήθος νευροπαθολογικών αλλαγών, που περιλαμβάνουν την απώλεια των νευρώνων και των συνάψεων και την ανάπτυξη εξωκυττάριων πλακών από β αμυλοειδές, και αναδιατάξεων στις πρωτεΐνες των κυττάρων.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η νόσος του Alzheimer αποτελεί περισσότερο από το μισό όλων των περιπτώσεων άνοιας στους υπερήλικες κι επίσης είναι μία από τις κύριες αιτίες θανάτου. Το οικονομικό κόστος της νόσου αυτή τη στιγμή είναι υψηλότερο από το κόστος των καρδιακών παθήσεων και του καρκίνου μαζί. Οποιαδήποτε στρατηγική παρέμβασης λοιπόν με στόχο τη μείωση των κινδύνων εμφάνισης της νόσου ή την επιβράδυνση της εξέλιξης της, θα επηρεάσει σημαντικά τις δαπάνες στον τομέα της υγείας.

Ποιος ο ρόλος της διατροφής στη νόσο Alzheimer;

Παρ’ όλο που η νόσος παρουσιάζεται να έχει γενετικό υπόστρωμα, εντούτοις η όψιμη εμφάνιση της επηρεάζεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η διατροφή φαίνεται να είναι ένας από τους παράγοντες που έχουν προστατευτικό ρόλο όσον αφορά την εμφάνιση ή/ και την εξέλιξη της νόσου.

Οξειδωτικό στρες

Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι το οξειδωτικό στρες και η συσσώρευση ελεύθερων ριζών [τηγανιτά τρόφιμα, βιομηχανικά επεξεργασμένες τροφές] εμπλέκονται στην παθοφυσιολογία της νόσου. Επίσης, αρκετές έρευνες έχουν βρει συσχέτιση μεταξύ των γνωστικών ικανοτήτων και τα επίπεδα συγκέντρωσης του φολικού οξέος, βιταμίνης Β12, Β6 και ομοκυστεΐνης στον ορό.

Βιταμίνες Β6, Β12 και φολικό οξύ

Απόδειξη για τη σπουδαιότητα των βιταμινών Β6, Β12 και φολικού οξέος για την εύρυθμη λειτουργία του εγκεφάλου αποτελούν οι έρευνες που δείχνουν νευρολογική και ψυχολογική δυσλειτουργία σε κατάσταση έλλειψης τους. Το επίπεδο αυτών των βιταμινών είναι συχνά χαμηλό στα ηλικιωμένα άτομα και όπως προαναφέρθηκε έχει αποδειχθεί συσχέτιση μεταξύ της απώλειας της γνωστικής ικανότητας ή της νόσου Alzheimer και της ανεπάρκειας βιταμινών Β. Εντούτοις, η φύση της συσχέτισης αυτής δεν είναι ακόμα γνωστή.

Μέταλλα

Επίσης διαταραχές στο μεταβολισμό του ασβεστίου μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές της δομής του νευρικού συστήματος. Ο ρόλος του σιδήρου, του μαγνησίου και του ψευδαργύρου φαίνεται να είναι σημαντικός, αλλά δεν έχει ακόμη διερευνηθεί.

Αντιοξειδωτικά

Άλλα μικροθρεπτικά συστατικά έχουν προστατευτικό ρόλο ενάντια στη νόσο Alzheimer μέσω της αντιοξειδωτικής τους δράσης, όπως οι βιταμίνες Α, Ε, C και β-καροτένιο, καθώς επίσης τα φλαβονοειδή. Έρευνες έχουν δείξει ότι άτομα με μειωμένη συγκέντρωση διαφόρων βιταμινών και μετάλλων παρουσίαζαν μειωμένες γνωστικές ικανότητες, ενώ πρόσφατα βρέθηκαν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης C σε ασθενείς με Alzheimer. Πολύ καλές πηγές αυτών των συστατικών αποτελούν τα φρούτα, τα λαχανικά και το ελαιόλαδο.

Ω-6 και ω-3 λιπαρά: Ποιος είναι ο ρόλος τους;

Το λινολεϊκό (ω-6) και το α-λινολενικό οξύ (ω-3) είναι απαραίτητα για τη φυσιολογική κυτταρική λειτουργία και είναι πρόδρομες ενώσεις για το σχηματισμό των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (PUFA) μακράς αλυσίδας, όπως το αραχιδονικό (ΑΟ), εικοσαπενταενοϊκό (EPA) και το εικοσιδυοεξαενοϊκό οξύ (DHA), τα οποία επιδρούν στη ρευστότητα των μεμβρανών, στις ενζυμικές δράσεις και στη σύνθεση των εικοσανοειδών. Ο εγκέφαλος είναι ιδιαίτερα πλούσιος σε PUFA, όπως το DHA και αλλαγές στη σύνθεση της μεμβράνης του σε αυτά τα οξέα αντανακλούν τις αλλαγές στη διατροφή.

Εξασθένιση της δομικής και λειτουργικής ακεραιότητας του εγκεφαλικού ιστού φαίνεται να σχετίζεται με απώλεια του DHA των κυτταρικών μεμβρανών. Το ΑΟ, επίσης πολύ σημαντικό συστατικό του εγκεφάλου, αποτελεί τον κύριο πρόδρομο για τη σύνθεση των εικοσανοειδών, τα οποία δρουν ως εξωκυτταρικά και εσωκυτταρικά σήματα. Συνέπεια του γήρατος είναι η μείωση των PUFA των κυτταρικών μεμβρανών, που οδηγεί σε γνωστική πτώχευση. Νευροεκφυλιστικές διαταραχές όπως η νόσος του Alzheimer και του Parkinson επίσης παρουσιάζουν απώλεια των PUFA των κυτταρικών μεμβρανών.

Ως εκ τούτου, εικάζεται ότι μια διατροφή ισορροπημένη σε ω-6 και ω-3 λιπαρά οξέα πιθανόν να βοηθήσει στην καθυστέρηση της εκδήλωσης αυτών των ασθενειών ή στη μείωση της προσβολής των εγκεφαλικών λειτουργιών που αυτές προκαλούν. Καλές πηγές σε ω-3 λιπαρά οξέα είναι τα λιπαρά ψάρια, τα θαλασσινά, το λινέλαιο, το σογιέλαιο, οι ξηροί καρποί και οι μαργαρίνες.

Συμπεράσματα

Είναι σαφές από τα παραπάνω ότι ο ρόλος της διατροφής στην παθογένεια της νόσου αποτελεί πεδίο περαιτέρω έρευνας. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η διατροφή στη μεγάλη ηλικία είναι σημαντική για την κάλυψη των ποιοτικών και ποσοτικών αναγκών των ατόμων αυτών, προάγοντας την καλή διατήρηση των λειτουργιών του οργανισμού.

Info: