PHD, FACSM, FAHA, Professor, Veterans Affairs Medical Center, Washington DC and Georgetown University School of Medicine
Καθώς το ταξί απομακρυνόταν από το αεροδρόμιο, το μάτι μου έπεσε στη διαφημιστική αφίσα με την εικόνα όμορφων, νέων ανθρώπων να καπνίζουν.
Δύσκολα αντιστεκόσουν στο παραπλανητικό μήνυμα. Ποιος νέος άνδρας ή γυναίκα δεν θα ήθελε να αποπνέει έναν αέρα σιγουριάς και «άνεσης», όπως οι άνθρωποι της αφίσας. Η καλαίσθητη και επιτήδεια αναπαράσταση εμποδίζει την εμφάνιση ενοχλητικών σκέψεων σχετικών με τον καρκίνο, το πνευμονικό εμφύσημα ή αλλιώς την Χρόνια Ανεπάρκεια Πνευμόνων (ΧΑΠ) ή την καρδιακή νόσο. Ο αέρας της «άνεσης» και η αποδοχή από τους άλλους αποτελεί κύρια επιδίωξη και είναι σίγουρα μεγάλης σημασίας για πολλούς νέους ανθρώπους.
Παρ’ όλα αυτά είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι τα δεινά του καπνίσματος εκτός από πραγματικά είναι και άμεσα. Το κάπνισμα απορροφά ενέργεια και νεανικότητα. Οι καπνιστές δείχνουν και νοιώθουν γερασμένοι. Είναι παγκοίνως γνωστή η σημαντική μείωση της αντοχής των καπνιστών.
Τι είναι αυτό που μειώνει την αντοχή των καπνιστών; Ας αρχίσουμε με την ανάγκη του μυϊκού συστήματος σε οξυγόνο ώστε να μπορεί να αποδίδει. Ιδιαίτερα σε μακρές περιόδους, κατά τις οποίες απασχολούμαστε με αθλήματα, η ανάγκη σε οξυγόνο αυξάνεται 10-20 φορές συγκριτικά με τις ανάγκες σε ηρεμία. Η αντοχή του ανθρώπου εξαρτάται κυρίως από την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο στους μύες και τη δυνατότητα των μυών να το χρησιμοποιήσουν. Το οξυγόνο προέρχεται από τον εισπνεόμενο αέρα. Καθώς ο αέρας εισέρχεται στους πνεύμονες, το οξυγόνο συνδέεται με τα ερυθρά αιμοσφαίρια, πιο συγκεκριμένα σε μια ουσία που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και ονομάζεται αιμοσφαιρίνη. Στη συνέχεια η οξυ-αιμοσφαιρίνη, όπως ονομάζεται τώρα που έχει οξυγόνο, μεταφέρεται σε όλους τους ιστούς του σώματος και χρησιμοποιείται ανάλογα με τις ενεργειακές ανάγκες κάθε ιστού.
Το κάπνισμα, λοιπόν, μειώνει τη μεταφορά οξυγόνου στους μύες με αρκετούς τρόπους. Πρώτον, το κάπνισμα παράγει μονοξείδιο του άνθρακα. Και όταν εισπνέεται μονοξείδιο του άνθρακα, αυτό διαχέεται γρήγορα από τους πνεύμονες στο αίμα, όπου, όπως και το οξυγόνο συνδέεται με την αιμοσφαιρίνη και η οποία τώρα γίνεται ανθρακυλαιμοσφαιρίνη. Το πρόβλημα είναι πως το μονοξείδιο του άνθρακα συνδέεται με την αιμοσφαιρίνη περίπου 250 φορές πιο γρήγορα από το οξυγόνο. Με άλλα λόγια για κάθε αιμοσφαιρίνη συνδεδεμένη με οξυγόνο, 250 αιμοσφαιρίνες είναι συνδεδεμένες με μονοξείδιο του άνθρακα. Αυτό σημαίνει πως όταν το οξυγόνο ανταγωνίζεται το μονοξείδιο του άνθρακα για αιμοσφαιρίνη, το οξυγόνο βγαίνει πάντοτε χαμένο. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, την παρουσία μονοξειδίου του άνθρακα, μειώνεται δραστικά η δυνατότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο για τις ενεργειακές ανάγκες των μυών και του σώματος.
«Ε, και λοιπόν», μπορεί να πει κάποιος. «Ο δεσμός μεταξύ διοξειδίου του άνθρακα και αιμοσφαιρίνης δεν είναι παντοτινός. Το μονοξείδιο του άνθρακα τελικά θα απομακρυνθεί από τους πνεύμονες». Πράγματι αυτό συμβαίνει. Το πρόβλημα είναι ότι απαιτούνται 4-6 ώρες αναπνοής σε καθαρό αέρα δωματίου για να απομακρυνθεί από τους πνεύμονες η μισή ποσότητα του μονοξειδίου του άνθρακα που συνδέθηκε με την αιμοσφαιρίνη. Και βέβαια οι καπνιστές συνήθως κάνουν «απανωτά» τσιγάρα στο διάστημα αυτό των 4-6 ωρών. Οπότε, έχει υπολογιστεί ότι 5% περίπου ή και περισσότερο της αιμοσφαιρίνης των καπνιστών, είναι χρονίως κατειλημμένη από το μονοξείδιο του άνθρακα.
Δεύτερον, η νικοτίνη του τσιγάρου συσπά τα βρογχιόλια των πνευμόνων. Αυτό αυξάνει την αντίσταση στην είσοδο και την έξοδο αέρα από τους πνεύμονες. Τρίτον, το κάπνισμα ερεθίζει το αναπνευστικό σύστημα. Ο ερεθισμός προκαλεί αυξημένες εκκρίσεις στο βρογχικό δένδρο και οίδημα στην επίστρωση των βρόγχων.
Τέλος, το αναπνευστικό σύστημα διαθέτει τριχοειδείς δομές που κινούνται και απομακρύνουν βλέννα και ξένα σώματα από τους πνεύμονες. Αυτές οι δομές παραλύουν από τη νικοτίνη και, συνεπώς, η βλέννα δεν απομακρύνεται. Ο χαρακτηριστικός πρωινός βήχας των καπνιστών είναι απόδειξη ότι οι δομές αυτές αφυπνίζονται χάρις στην απουσία καπνού κατά τη διάρκεια της νύχτας, και προσπαθούν πλέον να απομακρύνουν τη συσσωρευθείσα βλέννα. Είναι βεβαίως μάταιο αυτό, αφού ο καπνιστής σύντομα, μόλις ανοίξει τα μάτια του, θα ανάψει το πρώτο τσιγάρο της ημέρας.
Τελικά οιαδήποτε ένδεια, έλλειψη οξυγόνου καταπονεί ζωτικά όργανα όπως η καρδιά, οι ασκούμενοι μύες και ο εγκέφαλος που έχουν υψηλές απαιτήσεις σε οξυγόνο. Ο Όττο Ρεχάγκελ δεν θέλει στην Εθνική ομάδα καπνιστές… Συμπέρασμα: Αθλήματα και κάπνισμα δεν πάνε μαζί.
Info:
ΕΛ. Ι. ΚΑΡ. - Eλληνικό Ίδρυμα Καρδιολογίας
