Αναισθησιολόγος, Ιπποκράτειο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών
Το κάπνισμα, ακόμα και σήμερα, θεωρείται η κυριότερη αιτία εμφάνισης ασθενειών και κατ’ επέκταση θανάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί για την καταπολέμησή του.
Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 650.000 Ευρωπαίοι χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο επειδή καπνίζουν, ποσοστό που ισοδυναμεί με έναν στους επτά θανάτους σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην πραγματικότητα, οι μισοί από τους καπνιστές θα πεθάνουν από τη συνήθειά τους, και θα χάσουν κατά μέσον όρο 14 χρόνια από τη ζωή τους. Το κάπνισμα δρα βλαπτικά σε σχεδόν όλα τα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού, και κάθε χρόνο που περνάει πληθαίνουν και οι ασθένειες που αποδίδονται σε αυτό.
Περισσότερα από 13 εκατομμύρια πρόσωπα πάσχουν από σοβαρές χρόνιες παθήσεις εξαιτίας του καπνίσματος. Το κάπνισμα όχι μόνο σκοτώνει, αλλά επηρεάζει και σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα ζωής πολλών ανθρώπων. Φαίνεται ότι υπάρχει ισχυρός συσχετισμός ανάμεσα στην ποσότητα της προσλαμβανομένης νικοτίνης και την εμφάνιση ασθενειών. Επομένως, όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα και ο χρόνος που καπνίζει κάποιος, τόσο υψηλότερος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου.
Εγχειρήσεις. Το κάπνισμα έχει αναγνωριστεί ως ένας ανεξάρτητος παράγοντας πρόβλεψης δυσμενούς περιεγχειρητικής έκβασης. Υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί με τους οποίους το κάπνισμα ασκεί δυσμενή επίδραση. Σε βραχυχρόνια βάση, τόσο η νικοτίνη όσο και η εισπνοή του μονοξειδίου του άνθρακα μπορεί να είναι βλαβερή. Η νικοτίνη συμβάλλει στην αύξηση των απαιτήσεων σε οξυγόνο στο μυοκάρδιο, λόγω της δράσης της πάνω στην καρδιακή συχνότητα, την αρτηριακή πίεση και τις περιφερικές αγγειακές αντιστάσεις. Το μονοξείδιο του άνθρακα συνδέεται με την αιμοσφαιρίνη και σχηματίζει ανθρακυλαιμοσφαιρίνη, με αποτέλεσμα να ελαττώνεται σημαντικά η προσφορά οξυγόνου στους ιστούς. Το κακό είναι ότι αυτή η κατάσταση υπερεκτιμάται ως προς την οξυγόνωση του αίματος κατά την οξυμετρία στο σφυγμό.
Αυτές οι δράσεις είναι αναστρέψιμες, εάν γίνει διακοπή του καπνίσματος για τουλάχιστον 12 ώρες προεγχειρητικά και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο από ελαττωμένη απόδοση οξυγόνου, όπως στους πάσχοντες από ισχαιμική καρδιοπάθεια.
Τα χρονιότερα προβλήματα από το κάπνισμα, ως η καταστολή της ανοσοποιητικής λειτουργίας, η παρεμπόδιση της κάθαρσης των εκκρίσεων από το τραχειοβρογχικό δένδρο και η χρόνια νόσος των αεραγωγών, δεν είναι εύκολα αναστρέψιμα. Η αυξημένη παραγωγή βλέννης σε συνδυασμό με την ελαττωμένη κάθαρση των βρόγχων έχει ως αποτέλεσμα την κατά 2-6 φορές συχνότερη ανάπτυξη μετεγχειρητικής ατελεκτασίας και πνευμονίας στους καπνιστές απ’ ότι στους μη καπνιστές. Η ελάττωση της λειτουργικής υπολειπόμενης χωρητικότητας όσο και του εκπνεόμενου όγκου με βία σε 1 δευτερόλεπτο, ενοχοποιούνται για τη συχνότερη εμφάνιση ελαττωμένης οξυγόνωσης του αίματος, τόσο κατά την ημέρα της εγχειρήσεως όσο και τις μετεγχειρητικές ημέρες. Αυτά είναι χειρότερα στους καπνιστές που έχουν χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
Λόγω της αυξημένης ευερεθιστότητας του ανώτερου και κατώτερου αεραγωγού οι καπνιστές παρουσιάζουν λαρυγγόσπασμο και βρογχόσπασμο 2 φορές πιο πολύ από τους μη καπνιστές. Αυτά συμβαίνουν κυρίως στην αρχή -στην εισαγωγή της αναισθησίας και, αργότερα, κατά την ανάνηψη. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι τα περιθώρια ασφάλειας είναι σημαντικά μειωμένα στους καπνιστές και δεν πρέπει να υποεκτιμούμε τον ιδιαίτερα επικίνδυνο συνδυασμό της μειωμένης οξυγόνωσης του αίματος (λιγότερη οξυαιμοσφαιρίνη) με την νευρική κατάσταση-ύπαρξη συμπαθητικής υπερδραστηριότητας και την ευερεθιστότητα των αεραγωγών.
Έτσι ανακύπτει το ερώτημα πότε πρέπει να διακόπτεται το κάπνισμα;
- Εάν ο ασθενής μπορεί να διακόψει το κάπνισμα έξι μήνες πριν από τη χειρουργική επέμβαση, τότε η συχνότητα των μετεγχειρητικών επιπλοκών είναι η ίδια με τους μη καπνιστές.
- Η διακοπή του καπνίσματος 12 -48 ώρες πριν από την επέμβαση ελαττώνει τα επίπεδα της ανθρακυλαιμοσφαιρίνης, ώστε να παραμένει σε φυσιολογικό επίπεδο η οξυαιμοσφαιρίνη και να είναι μεγαλύτερη η προσφορά οξυγόνου στους ιστούς.
- Η διακοπή του καπνίσματος 4 -6 εβδομάδες πριν από την επέμβαση φαίνεται ότι ελαττώνει σημαντικά τις μετεγχειρητικές επιπλοκές από τους πνεύμονες.
- Η διακοπή 2-3 μηνών πριν την επέμβαση έχει όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα, ενώ βελτιώνεται η λειτουργία των βρόγχων και, κυρίως, των βρογχιολίων με καθαρό τον έσω χιτώνα, χωρίς να εμποδίζεται το οξυγόνο από τις κυψελίδες να έρχεται στο αίμα που κυκλοφορεί στα τριχοειδή, ακριβώς δίπλα στο τοίχωμα των κυψελίδων.
Σε αυτή την καθαριότητα των κυψελίδων βοηθάει πολύ και η μηχανική των πνευμόνων και ο περιορισμός των πτυέλων: τότε διευκολύνεται η είσοδος του οξυγόνου στο αίμα από τις κυψελίδες. Η δράση των αναισθητικών φαρμάκων μεταβάλλεται στους καπνιστές με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι δασολογικές ανάγκες σε πολλά από αυτά ως η μορφίνη, η φεντανύλη και θεοφυλίνη.
Τελικά φαίνεται ότι το κάπνισμα συνδέεται με έναν αριθμό καρδιαγγειακών και αναπνευστικών νόσων που είναι μη αναστρέψιμες και αυξάνει τον περιεγχειρητικό κίνδυνο των ασθενών.
Info:
ΕΛ. Ι. ΚΑΡ. - Eλληνικό Ίδρυμα Καρδιολογίας
